ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

Μια γυναίκα ταυτίζεται με την ίδια την Ελλάδα. Όταν διαμαρτύρεται και κλαίει, διαμαρτύρεται και κλαίει η Ελλάδα. Κι εγώ ακριβώς αυτό ήθελα να κάνω -να βάλω την Ελλάδα να κλάψει, να κλάψω την Ελλάδα, να κλάψω με την Ελλάδα. Αλλά, από την άλλη μεριά, δεν ήθελα και να περιοριστώ στο κλάμα. Ήθελα να τελειώσω με μια νότα αισιοδοξίας και κατάφασης, που κι αυτό είναι πολύ χαρακτηριστικό των Ελλήνων σαν φυλής, κι επιπλέον αισθητικά απαραίτητο. Αλλιώς το «Τρίτο Στεφάνι», ήδη αρκετά καταθλιπτικό, θα γινόταν μια θηλιά γύρω από τον λαιμό του αναγνώστη. Οι γυναίκες, βλέπετε, είναι φορείς ζωής, και γι' αυτό απ' τη φύση τους πιο ψύχραιμες και πιο πρακτικές απ' τους άντρες. Κλαίνε. Αλλ' αφού κλάψουν καλά καλά, γυρίζουν στην καθημερινή ρουτίνα της πρακτικής αντιμετώπισης των προβλημάτων που 'χουν δημιουργήσει οι άντρες με τη μεγαλοπραγμοσύνη τους. Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι που ο αφηγητής στο «Τρίτο Στεφάνι» είναι γυναίκα. Λόγου χάρη, μιλώντας με το στόμα μιας γυναίκας χωρίς να είμαι γυναίκα, αμφισβητούσα αυτόματα ορισμένες «αιώνιες» έννοιες - την έννοια άντρας, ανδρισμός κ.τ.λ. Το «Τρίτο Στεφάνι» το πετυχαίνει αυτό με πολλούς και ύπουλους τρόπους, που είναι όμως καλύτερα ν' αφήσουμε για τον οξυδερκή κριτικό του μέλλοντος.